Protopsalti
Home Nieuws Agenda MaandOverzicht Praktisch Achtergrond
Links Biografie Geschiedenis Instrumenten

Biografieën van de website over Griekse Muziek

Alkistis Protopsalti

Alkistis Protopsalti
© Luc Pardon 2006
Alkistis Protopsalti

Alkistis Protopsalti ('Αλκηστις Πρωτοψάλτη) werd op 18 oktober 1957 (volgens andere bronnen in '56) geboren in Alexandrië, in Egypte. Haar ouders waren Grieken. Toen ze zes was werd het gezin, zoals zovele andere Egyptische Grieken, door Nasser uit Egypte verdreven. Haar vader, die tandarts was, moest zijn praktijk en al de rest achterlaten, en ze kwamen zonder bestaansmiddelen in Griekenland (Athene) aan.

Ze hadden enkel twee koffers mogen meenemen, en die werden door de douane dan ook nog binnenstebuiten gekeerd. Het kleine meisje klemde haar lievelingspop stevig in haar armen, maar toen de douanier die in de gaten kreeg, moest ze ze afgeven en hij rukte de kop er af om te kijken of er geen kostbaarheden in verborgen zaten. Voor het meisje leek het of haar lieveling voor haar ogen onthoofd werd, en ze heeft nadien nooit meer met poppen gespeeld.

Het is maar één aspect van de traumatische ervaring die ze als kind meemaakte. Ze was dan misschien wel te klein om echt te begrijpen wat er om haar heen gebeurde, maar ze begreep wel dat heel haar onbezorgde leventje met één klap weggevaagd was en dat ze alles van nul af aan zou moeten herbeginnen. En dat deed ze dan ook, geholpen door haar karakter en haar doorzettingsvermogen.

Protopsalti is een pseudoniem dat "voorzanger" betekent (een belangrijke functie in de orthodoxe liturgie). Haar echte naam is Alkistis Sevasti Attikiouzel, wat " Alkistis met de mooie naam" zou betekenen in het Egyptisch. Haar voornaam, Alkisti(s), werd ontleend aan de Oud-Griekse mythologie. Volgens de tragedie van Euripides was Alkistis de vrouw van koning Admetos van Pherae in Thessalië. Om het leven van haar man te sparen, stelde ze voor om in zijn plaats te sterven. De naam Alkistis staat sedertdien symbool voor de sterke vrouw, de huwelijkstrouw en de echtelijke liefde. Alkistis Protopsalti is best trots op haar ongebruikelijke voornaam. Haar moeder ging daarmee in tegen de gangbare traditie om de voornamen binnen eenzelfde familie over te dragen van generatie op generatie. Wie niet zo blij was met die voornaam was de pope, die eigenlijk liever een christelijke naam had gewenst. Bij wijze van compromis kreeg het meisje dan maar een tweede voornaam aangemeten, Sevasti (Σεβαστή), wat eigenlijk "eerbiedwaardige" betekent en een aanspreektitel is bij de Byzantijnen.

Als kind schijnt ze een echte wildebras te zijn geweest, die hele dagen ronddoolde in de velden en allerlei kattenkwaad uithaalde. Ze toonde toen al aanleg voor muziek en zang, maar haar moeder was daar helemaal niet voor te vinden. Af en toe zong ze wat voor vrienden en kennissen, en die vertelden steevast aan moeder dat haar dochter nog eens zangeres zou worden, waarop het meisje dan prompt een pak rammel kreeg...

Haar eerste optredens dateren van 1974, gaande van concerten, over politieke manifestaties, tot optredens in bouzouki -tenten. En dat debuut heeft zij eigenlijk te danken aan de componist Dimos Moutsis , bij wie zij op aanraden van een vriend voor het eerst op audiëntie ging. Hij was het die haar pseudoniem bedacht heeft en haar voor het eerst Protopsalti noemde. Zij ontpopte zich al snel tot een zangeres met veel mogelijkheden en een zeer soepele, zuivere en krachtige stem. Nu krijgt ze staande ovaties en trekt ze volle zalen.

Haar discografie begint in 1975 en telt meer dan dertig platen, waarvan er vele klassiekers geworden zijn. Haar repertoire is breed en behelst het hele scala van het artistieke tot populaire lied en het moderne Griekse lied. Ook heeft zij, zoals vele anderen, gedichten van bekende Griekse dichters gezongen. Uiteindelijk heeft ze samengewerkt met zowat iedereen die iets te betekenen heeft in de Griekse muziekwereld van de laatste twintig jaar, en dat is een lange lijst. Noemenswaardige samenwerkingen in het begin van haar carrière zijn die met eerdergenoemde Dimos Moutsis en met de componist Ilias Andriópoulos. Maar ook met Nikos Xylouris , die vanaf 1969 in Athene verbleef en die zij in 1975 ontmoette. Samen met Xylouris heeft zij opgetreden in een programma met Mariza Koch . En eveneens met Dionysis Savvopoulos , wat resulteerde in de participatie op diens dubbelalbum " I Rezerva " uit 1979. Later, in de tachtiger jaren, werkt zij onder meer samen met Yannis Parios en gaat zij op tournee door Griekenland met Dimitra Galani . Maar de grote doorbraak kwam er in 1985 met de plaat " Kykloforo kai oploforo ".

Reeds vroeg vertolkt zij vooral de muziek van Stamatis Kraounakis op liedteksten van Lína Nikolakopoúlou . Haar enige criterium is dat het nooit eerder uitgegeven materiaal mocht zijn. Het was een slimme keuze. Beiden zijn betekenisvolle artiesten van de tachtiger jaren die jarenlang lief, leed en werk deelden. Uit die samenwerking zijn vele mooie cd's voortgevloeid zoals het eerder genoemde album " Kykloforo kai oploforo ", maar ook " Dikaioma " uit 1988, de liveopnamen van de musicals " Leoforos " en " Leoforos B' ", uit respectievelijk 1987 en 1990, en " Anthropon erga " uit 1993, wat het uiteindelijke hoogtepunt betekende voor alle drie. Nadien lopen de wegen van Lina Nikolakopoulou en Stamatis Kraounakis uit elkaar. En hoewel zij nog steeds veel respect blijven opbrengen voor mekaar, gaat ieder voortaan professioneel zijn eigen weg.

Protopsalti 's samenwerking met Goran Bregovic (de componist uit het voormalige Joegoslavië) ging eveneens niet onopgemerkt voorbij; de cd " Paradechtika " (1991) is er de vrucht van. De cd is gebaseerd op Bregovic' muziek voor de film "The Time of the Gypsies" van Emir Kusturica uit 1989 en bevat traditionele zigeunermuziek in een bewerking van Bregovic. Deze filmmuziek maakte zo een sterke indruk op Protopsalti dat zij besloot er een Griekse versie van uit te brengen. De Griekse teksten zijn opnieuw van Lina Nikolakopoulou en tussen de muzikanten onderscheiden we o.m. Yorgos Koros op de viool , en sandouri -speler Aristidis Moschos en diens traditioneel orkest en koor. Deze productie slaagt er wonderwel in om aan de muziek van Bregovic, die reeds zijn eigen muzikale erfgoed verbond met traditionele zigeunermuziek, ook nog een Griekse toets toe te voegen.

Zij zingt ook het overgrote deel van de liederen op de cd " To Trito Stefani " (Het derde huwelijk) uit 1995. De muziek werd geschreven door, alweer, Stamatis Kraounakis voor de gelijknamige tv-serie gemaakt naar de roman van Kostas Tachtsis . (Dit boek werd een bestseller en werd in meerdere talen vertaald, waaronder het Nederlands.)

Recentere vermeldenswaardige cd's van haar zijn: " San Ifaistio pou ksipna " (Als een ontwakende vulkaan) uit 1997 en " Ydrogies Sferes " (Wereldbollen), uitgebracht in 2000. De teksten zijn nog steeds van Lina Nikolakopoulou , maar voor de muziek werd nu beroep gedaan op Nikos Andypas, u misschien nog bekend van top-cd's van Charis Alexiou zoals Di' Evchon (1992) en (1994).

Aangezien Protopsalti slechts sporadisch naar onze contreien afzakt, is het zeker een aanrader om, als het even kan, een concert van haar mee te pikken. Daarom hebben wij in het verleden al eens hardnekkige geruchten over een eventuele komst van haar aangekondigd, of zelfs een optreden van buiten onze landsgrenzen in onze agenda opgenomen. Haar pseudoniem is immers niet voor niets Protopsalti . De Grieken, die op dat gebied toch wel wat gewoon zijn, zeggen van haar dat ze een "foni fotia" heeft, letterlijk een "vuurstem". Zij overtreft met haar stem inderdaad alle regels van de traditionele zangkunst en speelt vocaal voortdurend met uitersten. En dat is lang niet alles.

Daarenboven is een optreden van Alkistis Protopsalti niet louter de vertolking van mooie muziek en goed geschreven teksten. Het is een totaalevenement waarbij zorgvuldig gekozen klank, beeld en beweging een evenwaardige rol spelen en het resultaat zijn van grondige studie, oefening en berekening. Haar voorliefde voor (muziek)theater is duidelijk in haar shows te merken. Zo heeft zij vroeger zelfs meegezongen bij een Grieks schimmenspel ( Karagiozis ) en heeft zij ooit zelfs de rol van Kollitiri (het opdringerige zoontje van Karagiozis ) vertolkt. Toch zijn haar optredens niet exuberant maar eerder afgemeten. Het is een uiting van ingetogen passie die zo typisch is voor Protopsalti .

Alkistis Protopsalti
© Luc Pardon 2006
Alkistis Protopsalti tussen het publiek

En als je tot de top wil behoren, dan zijn volharding en oefening geen loze woorden. Alkistis Protopsalti ís een doorzetster en heeft de reputatie onvermoeibaar te zijn en continu op te treden. Als je daarbij weet dat zij soms zes maanden voor één show repeteert, dan kan het resultaat niet anders dan navenant zijn. Haar tweede passie, voor sport en atletiek, is daar waarschijnlijk niet vreemd aan. Toch was zij volgens onze informatie nog nooit in Brussel, wel in maart '99 in Amsterdam te zien. Merkwaardig genoeg verraste zij toen dan weer door de zeer sobere bezetting waarbij haar stem de dominante rol speelde.

Uiteindelijk stond er in maart 2002 een Europese tour gepland, maar jammer genoeg werd die tour afgelast. Toch was het niet helemaal onwaarschijnlijk, aangezien in april de release van een gloednieuwe cd verwacht werd. Die cd, " Pes mou Thalassa " (Vertel me, Zee), is er uiteindelijk pas in oktober gekomen. Voor het tot stand komen van deze cd werkte Protopsalti met nieuwe mensen samen. Ook Mario Reyes (gitarist en zanger van de Gipsy Kings) verleende zijn medewerking aan deze productie. Nadat Alkistis Protopsalti in 2001 op Mario Reyes' eerste persoonlijke cd "Turquoise Dream" het liedje "Ya Habibi" in het Grieks vertolkte en mee het Spaanse nummer "Dame La" inzong, werden de rollen nu dus omgekeerd. Bovendien traden Protopsalti en Reyes in de zomer van 2001 ook samen op.

In het najaar van 2002 liet Protopsalti opnieuw van zich horen omwille van een reeks opmerkelijke optredens met Antonis Remos , met wie zij in oktober-november 2003 ook in de VS en in Canada optrad. Niet zo verwonderlijk, aangezien Remos op de cd " Pes mou Thalassa " ook al het laatste lied meezingt. Toch was die keuze voor sommigen niet zo evident. Antonis Remos is een geliefkoosd zanger van het eerder lichtere laïka -genre en Protopsalti neigt meer naar het kunstlied. Maar het is ook wel bekend dat uitersten elkaar aantrekken en soms zelfs kunnen verrijken, en dat was hier duidelijk het geval. In deze shows hoorde je dan, bijvoorbeeld, Protopsalti de niet te evenaren koning van de laïka - zijnde Stelios Kazantzidis - vertolken en Remos , die zong dan weer liederen van Manos Hadjidakis ... En samen toonden zij aan dat goede muziek eigenlijk geen begrenzingen heeft.

Hoeft het nog gezegd dat Protopsalti , net als Dalaras , van alle markten thuis is? Zo treedt zij over gans de wereld vaak ook op met symfonieorkesten. Recent nog, in 2002, met het Praags Symfonieorkest in het Megaron Mousikis van Athene. Eind 2003 met het Oxford Symphonic Orchestra in het Palace Theatre in Londen en in januari 2004 met het Presidentieel Orkest van het Kremlin in Moskou. Maar ook op ethnic - en jazzfestivals kom je haar tegen.

Elke nieuwe show toert steevast eerst in eigen land rond, alvorens naar het buitenland te trekken. Cyprus staat daarbij bovenaan haar prioriteitenlijstje. Een opmerkelijk "buitenlands" optreden was dat van 12 oktober 2003 in haar geboortestad Alexandrië, in Egypte. Het was na veertig jaar afwezigheid een ontroerend weerzien. Haar ouderlijk huis heeft zij niet teruggevonden, maar haar schooltje was er nog steeds.

Op 20 maart 2004 komt Protopsalti eindelijk naar Brussel!

Selectieve discografie : De albums met een * zijn persoonlijke platen. De meeste werden hierboven al besproken.

1979 - Γράμματα στον Μακρυγιάννη και άλλα λαϊκά - Grammata ston Makriyanni ke alla laïka (Brieven aan Makriyannis en andere liederen) . Op deze plaat zingt Protopsalti samen met Andonis Kaloyannis. Het eerste lied wordt haar eerste bescheiden succesnummer. De composities zijn van Ilias Andriopoulos en de teksten van Michalis Bourboulis en Manos Eleftheriou.

1979 - Η Ρεζέρβα - I Rezerva . Dit is een dubbelalbum van Dionysis Savvopoulos , de dissident die in het midden van de jaren zestig in Griekenland eigenlijk het concept singer-songwriter, "tragoudopios" (τραγουδοποιός), introduceerde. En niet alleen dat, hij was tevens een belangrijke trendsetter voor de Neo Kyma (Nouvelle Vague) in de muziek. Ook heeft hij tal van jong talent ontdekt en op weg geholpen, zoals met deze plaat. Onder meer Protopsalti zingt er drie liedjes op en Nikos Papazoglou vijf.

1980 - Μανιάτικα - Maniatika . Dit is een opmerkelijke plaat met traditionele klaagzangen ( Μοιρολόγια-miroloya ) en epische liederen uit de Mani, zoals oorlogs- en piratenliederen. De Mani, het middelste schiereiland helemaal onderaan de Peloponnesos, staat bekend om zijn strenge zeden en gebruiken. De teksten zijn van de schrijver Kyriakos Kassis die, net als Protopsalti 's medezanger, Nikolas Mitsovoleas, afkomstig is uit de Mani. Protopsalti zingt hier zes liederen op. De composities zijn van Michalis Terzis. Zowel tekstschrijver als componist hebben gepoogd om de essentie van de klaagliederen te vrijwaren en hebben hiervoor honderden aloude traditionele miroloya bestudeerd.

*1985 - Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ - Kykloforo kai oploforo (Ik loop gewapend rond). Haar grote doorbraak. Muziek: Stamatis Kraounakis . Liedteksten: Lina Nikolakopoulou .

1987 - Λεωφόρος (A')- Leoforos . Deze liveopname van de gelijknamige musical is evenzeer baanbrekend geweest. Voor het eerst werden de Grieken geconfronteerd met een nieuwe manier van muziekbeleving: het Griekse muziektheater was geboren. Het is het geesteskind van Andreas Voutsinas (regie) in samenwerking met de tandem Stamatis Kraounakis - Lina Nikolakopoulou . Musiceren werd gecombineerd met acteren én met oog voor decor en kostumering. Protopsalti vertolkt één van de drie hoofdstemmen, samen met Eleftheria Arvanitaki en Kostas Ganotis. Het zal haar verdere wijze van optreden blijven beïnvloeden.

1987 - Latin . Op deze plaat van Yorgos Dalaras , die hem overigens een platina plaat opleverde, zingt Protopsalti het lied "Mambo Brazileiro". Ook Glykeria zingt op deze plaat mee.

*1988 - Δικαίωμα - Dikaioma (Recht) . Op deze productie vertolkt Protopsalti o.m. liederen van Dimitra Galani , Charis Alexiou , Yannis Parios , Nena Venetsanou en Stamatis Kraounakis .

1990 - Λεωφόρος Β' - Leoforos B'. Wegens het succes van de eerste versie werd een tweede musical op stapel gezet en live opgenomen in Thessaloniki. Protopsalti is deze keer de hoofdstem.

*1991 - Παραδέχτηκα - Paradechtika (Ik heb aanvaard) . Gebaseerd op Bregovic' filmmuziek voor "The Time of the Gypsies".

*1993 - Ανθρώπων έργα - Anthropon erga (Door mensen tot stand gebracht) . Voor de livepresentatie van dit werk werd een nieuwe locatie gezocht, en gevonden, in de toen nog weinig aantrekkelijke wijk Gazi, in Athene. Een oude winkel werd omgetoverd tot een trendy "boîte", ook Gazi gedoopt, en gaf meteen een nieuw elan aan gans de verkommerde wijk.

1995 - Το Τρίτο Στεφάνι - To Trito Stefani (Het derde huwelijk). Muziek voor de tv-serie naar het boek van Kostas Tachtsis . Protopsalti zingt er drie liederen op.

*1997 - Σαν ηφαίστειο που ξυπνά - San Ifaistio pou ksipna (Als een ontwakende vulkaan).
*1999 - Σαν ηφαίστειο που ξυπνά-live - San Ifaistio pou ksipna-live. Een nieuwe ingetogen versie van eerdergenoemde cd met een minimale bezetting. Het programma van de daarbij gepaard gaande optredens heette toen "Volcano Minimal". De meeste concerten gingen door in kathedralen of kleinere zalen, zonder groot orkest en zonder versterking.

*2000 - Υδρόγειες σφαίρες - Ydrogies Sferes (Wereldbollen). Deze productie werd ondersteund met een reeks optredens "Μια βραδιά σαν Παραμύθι" (Mia vradia san Paramythi-Een avond als een sprookje) genaamd. Protopsalti 's stem wordt begeleid door de percussionisten van "Ichodrassi", onder leiding van Nikos Touliatos. De composities en orkestratie zijn van Nikos Andypas en de liedteksten van Lina Nikolakopoulou . Kyriakos Gouventas begeleidt twee liederen op zijn viool.

2001 - Turquoise Dream. Op deze eerste persoonlijke plaat van Mario Reyes (van de Gipsy Kings) zingt Protopsalti mee de liederen "Ya Habibi" en "Dame La".

*2002 - Πες μου Θάλασσα - Pes mou Thalassa (Vertel me, Zee - in het Engels vertaald als Secrets of the Sea) . Op deze cd werkt Protopsalti samen met een hele reeks componisten en tekstschrijvers. Zo bevat hij, onder meer, nummers van Dimitra Galani (op teksten van Mirtó Kodová), van de groep Iasis (met teksten van Nikos Moraïtis ) en toch wel weer van ouwe getrouwe Stamatis Kraounakis . De plaat bevat ook buitenlandse nummers; Egyptische en Spaanse covers met Griekse teksten. Ook het liedje "Ya Habibi" komt er op voor, met de medewerking van Mario Reyes en de Egyptische zangeres Natacha Atlas. De muziek van de titelsong is dan weer van Andonis Mitzelos en de tekst van Eleni Zioga . En het laatste lied "Σ' αγαπώ" (S' agapo), geschreven door Yorgos Theofanous, wordt meegezongen door Antonis Remos .

*oktober 2003 - Τα Παραμύθια μιας φωνής - Ta Paramythia mias fonis (De sprookjes van een stem) . Dubbel-cd en dvd met fragmenten uit de reeks van drie concerten van Protopsalti op 14, 15 en 16 januari 2002 in het Megaron Mousikis van Athene. Het programma droeg de titel: 'Η 'Αμμος της Θάλασσας' (I ammos tis thalassas-Het zand van de zee) en bestond uit een selectie liederen van haar beste albums, aangevuld met buitenlandse klassiekers zoals "Don't Cry for Me Argentina", het Spaanse "Veinte anos" en het Corsicaanse "Corsica". Protopsalti wordt onder meer begeleid door het Prague Symphony Orchestra.

Meer sites over Protopsalti vindt u in onze link-verzameling

 

Laatst bijgewerkt op : 2004-02-05

Inhoudsopgave

Vorige pagina
Andreas Polyzogopoulos

Volgende pagina
Psarantonis

Valid XHTML 1.0 Strict!

[Home]  [Nieuws]  [Agenda]  [Overzicht]  [Praktisch]  [Achtergrond]

Please contact our Webmaster with questions or comments.