Geschiedenis van Griekenland

Het Kolonelsregime

De Kolonels aan de macht

Die verkiezingen zijn er nooit gekomen want op 21 april 1967 vond er inderdaad een militaire staatsgreep plaats. Maar niemand was meer verrast dan de koning en zijn generaals, want de staatsgreep kwam niet van hen, maar van een onbekend groepje kolonels. Hun motieven waren niet zozeer politiek dan wel pragmatisch: ze waren ontevreden over hun soldij en over de lage status die ze genoten. Het waren zonen van eenvoudige mensen, met een lage opleiding, en daardoor hadden ze zelfs geen sympathie van de generaals die uit de hogere klassen afkomstig waren. Ze hadden ook niet de minste ervaring met politiek, binnen- noch buitenlands, en bestuurservaring hadden ze al evenmin. Maar toen ze eenmaal de stap gezet hadden was er geen weg terug, bang als ze waren voor de gevolgen.

Ze bedachten dus snel een rechtvaardiging voor de staatsgreep. Het werd een verward mengsel van romantische, patriottische, oudbakken leuzen, waarin men het had over een nieuw Grieks Christelijk tijdperk en een terugkeer naar de oude waarden, met verwijzingen naar het Oude Griekenland en naar het Byzantijnse Rijk. Lang haar en korte rokjes waren ook al uit den boze. Verreweg het meest efficiënte onderdeel van hun systeem was het repressie-apparaat. De concentratiekampen van Makronissos, Leros en Yaros, die pas opgedoekt waren, vulden zich opnieuw met "tegenstanders" van het regime. Er was niet veel voor nodig om tegenstander te zijn, het volstond om boeken of muziek te hebben die op de verboden lijst stonden. En dat was een lange lijst. Yannis Ritsos werd al de eerste dag van de staatsgreep opgepakt en naar de kampen gestuurd, Theodorakis kon buiten schot blijven tot in augustus, maar dan kregen ze hem ook te pakken.

Melina Merkouri , de flamboyante actrice van o.m. "Never on Sunday", was in de Verenigde Staten op het moment van de staatsgreep. Ze stak haar mening over het nieuwe regime niet onder stoelen of banken, en spuide stevige kritiek. Op een ochtend (het was 12 juni 1967) werd ze opgebeld door een Engelse journalist, die haar vertelde dat Stylianos Pattakos , één van de kolonels achter de staatsgreep en minister van binnenlandse zaken, haar ontzet had uit haar burgerrechten "omdat ze Griekenland schade berokkende". Of ze een reactie had voor zijn krant? Melina was enkele seconden sprakeloos, maar dan kwam het vlijmscherpe antwoord: "Γεννήθηκα Ελληνίδα, θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο κ. Παττακός γεννήθηκε φασίστας. Θα πεθάνει φασίστας" (Ik ben als Griekse geboren, en ik zal als Griekse sterven. Mijnheer Pattakos is als fascist geboren, en hij zal als fascist sterven). In 1971 publiceerde ze onder de titel "Gennithika Ellinida" (Ik ben als Griekse geboren) haar biografie, die tegelijk een scherpe aanklacht was tegen de junta.

Uitgerekend in 1968 publiceerde Ilias Petropoulos zijn standaardwerk "Rembetika Tragoudia". Dat was bedoeld als een schop tegen de schenen, want dictators en rembetika zijn nu eenmaal niet verenigbaar. Het boek werd in beslag genomen nog voor het goed en wel in de winkels lag en Petropoulos verdween voor vijf maand achter de tralies.

De centrale figuur van de staatsgreep was kolonel Yorgos Papadopoulos . Hij trok al gauw de volledige macht naar zich toe en steunde vooral op de brutale chef van de geheime politie, Dimitrios Ioannidis . De excessen van het regime brachten de Kolonels zelfs bij de meest fervente voorstanders van de koude oorlog in diskrediet.

De Mensenrechtencomissie van de Europese Unie stelde al in 1968, onder Italiaans voorzitterschap, een onderzoek in naar hardnekkige geruchten over systematische marteling van echte of vermeende politieke tegenstanders. Ondanks tegenwerking van de Griekse regering konden ze toch genoeg materiaal verzamelen om te besluiten dat de geruchten niet alleen gegrond waren, maar dat het in feite nog veel erger was. Er volgde een tweede onderzoek in 1969, onder Nederlands voorzitterschap, en in het rapport daarvan staat de conclusie dat het regime "undemocratic, illiberal, authoritarian and oppressive" was. In december 1969 stapte Griekenland "vrijwillig" uit de Raad van Europa, om te voorkomen dat het eruit gegooid zou worden.

Papadopoulos daarentegen was nogal tevreden over zichzelf, en benoemde zichzelf tot eerste minister, minister van opvoeding en minister van defensie. Hij liet nieuwe munten slaan met zijn symbool, een feniks, in de plaats van de beeltenis van de koning, en zijn portret (en alleen het zijne) werd in alle publieke plaatsen opgehangen. Later promoveerde hij zichzelf tot regent, en uiteindelijk, in 1973, schafte hij simpelweg de monarchie af en maakte Griekenland tot een republiek, uiteraard met zichzelf als president.

Laatst bijgewerkt op : 2003-11-01