Geschiedenis van Griekenland

De "Megali Katastrofi"

Griekenland en de Eerste Wereldoorlog

In het begin wilde Griekenland neutraal blijven, en omdat het geen bindingen had met de strijdende partijen scheen dat eerst te zullen lukken. Venizelos vermoedde echter dat de Triple Entente, bestaande uit Engeland, Frankrijk en Rusland, de oorlog zou winnen dank zij hun overmacht ter zee. Hij redeneerde dat Griekenland hieruit voordeel kon halen: door mee te vechten met de Entente zouden de Grieken na de oorlog allicht aanspraak kunnen maken op een "beloning" in de vorm van grondgebied. Op 18 augustus 1914 bood hij de Engelsen aan te komen helpen, maar die hadden ook wel door waar Venizelos naartoe wilde, en waar dat grondgebied dan wel vandaan zou moeten komen. Om Turkije en Bulgarije, die afzijdig gebleven waren, niet te provoceren, wezen de Engelsen het aanbod beleefd af. Deze beide landen, de grote verliezers van de Balkanoorlogen, hadden inderdaad al toenadering gezocht tot Duitsland.

In november besloot Turkije dan toch mee te doen met Duitsland. De Engelsen waren bang dat Bulgarije hetzelfde zou doen, en begonnen nu een ingewikkeld scenario op te stellen. Griekenland zou meedoen met de Entente, en zou de - pas veroverde - steden Kavala, Serres en Drama terug aan Bulgarije geven. Bulgarije zou hierdoor neutraal blijven, en ter compensatie zou de Entente dan aan Griekenland "aanzienlijke concessies" doen in Klein-Azië. Dat was in januari 1915, en Venizelos had wel oren naar dit voorstel.

Dat weerhield de Entente er niet van om in april 1915 een geheim verdrag te sluiten met Italië, waarin ze dit land grote stukken van Klein-Azie beloofden als het met de Entente zou meedoen. In een poging om Rusland aan boord te houden beloofden ze die dan weer Constantinopel en de heerschappij over de verbinding tussen de Zwarte en de Middellandse Zee. Dat alles stond natuurlijk haaks op de vage beloften die aan Griekenland gedaan werden, maar Venizelos geloofde - een beetje naïef misschien - dat de oudere rechten van de Grieken op Klein-Azië uiteindelijk de doorslag zouden geven.

In Griekenland zelf rommelde het intussen, en geen klein beetje. Koning Konstantinos en zijn gevolg waren het helemaal niet eens met de politiek van Venizelos, die - zeiden ze - een flink stuk met veel moeite veroverd grondgebied wou opgeven in ruil voor vage beloften, met daarbovenop een oorlog met het militair zeer sterke Duitse Keizerrijk, waarschijnlijk aangevuld met Bulgarije en Turkije die allicht zo'n kans om wraak te nemen voor de recente vernederingen niet zouden laten liggen. Het feit dat de koning en het hof nogal wat sympathie hadden voor Duitsland speelde natuurlijk ook mee. Het volk daarentegen steunde Venizelos. Hij werd in juni 1915 dan ook met overweldigende meerderheid herkozen, maar meteen door de koning weer ontslagen.

De leiders van de Entente waren het wachten beu en besloten zich er mee te gaan moeien. Daags nadat Bulgarije (op 4 oktober 1915) de kant van de Duitsers had gekozen landden er Britse en Franse troepen in Thessaloniki, en later ook op Kreta, Lesbos en Mudros. Er ontbrandde nu een hevige machtsstrijd tussen Royalisten en Venizelisten, ook binnen het leger, dat op dat moment toch wel andere dingen aan het hoofd had moeten hebben. De Venizelisten moesten het onderspit delven. Ze werden "weggezuiverd" en vermoord of verbannen. In oktober 1916 riep Venizelos tenslotte op tot een open revolutie tegen de koning, en hij zette een alternatieve regering op in Thessaloniki. Dit verdeelde het jonge Griekenland effectief in twee staten, één in het zuiden en één in het noorden. Om een doorbraak te forceren legden de Fransen aan de Griekse koning een ultimatum op, met een hele reeks vernederende voorwaarden. Dit veroorzaakte een volksopstand ten voordele van de koning, en Engelse en Franse troepen, die alvast in Piraeus geland waren, werden door een woedende menigte met zware verliezen terug naar hun schepen gedreven. Vanop veilige afstand beschoten ze dan maar het koninklijk paleis, en ze legden een blokkade rond Zuid-Griekenland en de Peloponnesos, die zware gevolgen had voor het gewone volk. Na drie maanden waren de Royalisten gedwongen te capituleren. Koning Konstantinos trad af ten voordele van zijn tweede zoon, Alexandros, en verliet het land.

Venizelos keerde terug naar Athene, installeerde opnieuw het parlement zoals dat in 1915 verkozen was en voerde onder meer landhervormingen door. Helaas werden de Royalisten nu op hun beurt "weggezuiverd". Vele vooraanstaanden bij wie men Duitse sympathieën vermoedde werden naar Corsica verbannen.

De weg was nu vrij om Griekenland bij de oorlog te betrekken.  Maar, ondanks al de moeite die de Entente hiervoor gedaan had, de eerste maanden gebeurde er niet veel. Pas in mei 1918 waren er enkele gevechten met de Bulgaren, en in september kwam er dan een groot offensief, waarbij de Bulgaren het onderspit dolven. In oktober trokken Grieken en Engelsen samen op tegen de Turken. Deze waren erg verzwakt en boden weinig weerstand, zodat de geallieerden vrij gemakkelijk oostwaarts konden doortrekken. De Grieken zagen zich al triomfantelijk Constantinopel binnentrekken toen het nieuws kwam dat de Turken op 30 oktober 1918 een wapenstilstand getekend hadden. De oorlog voor de Grieken was voorbij nog voor hij goed en wel begonnen was. Het woord was nu aan de onderhandelaars.