Na hun stages van mei 2010 (Leros en Dodekanesos) en oktober 2010 (Cycladen) hebben de leden en gasten van Terpsichori (een deel van) de dansen van (een deel van) de Egeïsche Zee grondig onder de knie en daarom zetten ze deze keer koers naar de Zwarte Zee, de bakermat van de Pontiërs. Zoals bekend zijn dat afstammelingen van Griekse kolonisten die zich daar al in de Oudheid vestigden en die na duizenden jaren een heel eigen, fascinerende cultuur hebben ontwikkeld. Na de grote Bevolkingsuitwisseling van 1922 brachten ze die mee naar Griekenland.

Voor deze stage Pontische dansen deden de mensen van Terpsichori beroep op dansleraar en daouli -speler Yannis Efremidis. De stage wordt gegeven met live-muziek en dat betekent dat er ook een kementzes (Pontische lyra) nodig is. Die is er inderdaad ook en ze wordt bespeeld door Christos Savvidis.

Yannis Efremidis (Γιάννης Εφραιμίδης) heeft u misschien al aan het werk gezien in Antwerpen: hij speelde daouli op de concerten die Yorgos Amarantidis in november 2007 gaf in Antwerpen, Amsterdam en Utrecht. De Griekse dansgroep Pigasos uit Utrecht maakte toen van de gelegenheid gebruik om meteen een stage te regelen, die in mei 2008 plaatsvond met Efremidis als dansleraar. Ook Terpsichori (dat toen nog geen Terpsichori was) zag hem bezig in Antwerpen en haalt hem nu voor de eerste keer naar Brussel.

Geen wonder, eigenlijk, want Yannis Efremidis heeft een indrukwekkend cv . Hij begon dat door zich aan te sluiten bij het bekende danstheater van Dora Stratou , waar hij meedanste met Nikos Zournatzidis . Later, in 1983, kreeg hij de leiding over de dansgroep van de Kallitechnikós Organismós Pontíon Athinón (Καλλιτεχνικός Οργανισμός Ποντίων Αθηνών, zoiets als Kunstvereniging van de Pontiërs in Athene). Deze gerenommeerde vereniging werd in 1967 opgericht nadat de militaire Junta een eerdere organisatie ontbonden had (wat ze overigens ook deden met een heleboel andere verenigingen, clubs, vakbonden enzovoorts, die - volgens hen - "onjuiste" opvattingen hadden). De oprichter toen was de al even gerenommeerde dichter en toneelschrijver Ilias Tsirkinidis (Ηλίας Τσιρκινίδης, 1915-1999), die de vereniging doorheen de moeilijke jaren van het Kolonelsregime loodste en daarna ook voorzitter bleef tot in 1991. Omdat hij meestal in het Pontisch schreef wordt hij ook wel de "Pontische Kostis Palamás" genoemd. Met zo'n grondige onderdompeling in Pontische cultuur was Yannis Efremidis nog altijd niet aan een overdosis toe, want hij werd ook nog dansleraar bij verschillende andere Pontische verenigingen in en om Athene. Ook op de daouli staat hij zodanig zijn mannetje dat hij regelmatig te zien is op de Griekse televisie en op allerlei podia waar Pontische muziek te horen is.

Voor de live-muziek bij deze stage wordt de eerste viool - in dit geval dus de kementzés - gespeeld door Christos Savvidis (Χρήστος Σαββίδης). Datzelfde deed hij ook bij de stage die Efremidis voor Pigasos verzorgde. Ook bij de concerten van Amarantidis zat hij op het podium, maar dan met touloum (of angia) en gavál . Met die angia - of angio(n) - vind je ook hem in talloze verenigingen, groepjes en clubs, kortom overal waar iets met Pontische muziek gedaan wordt.

Het is dus in de deskundige handen van deze beide heren dat de deelnemers van deze stage zich zullen bevinden. De Pontische dansen zijn nogal populair, ook in de Lage Landen, en de stage is dan ook niet bedoeld voor beginners. Naar het schijnt zou er een flink tempo ingezet worden, waardoor niet alleen de belangrijkste dansen van de regio aan bod zullen komen maar ook enkele minder bekende dansen.

Zoals gebruikelijk is er op zaterdagavond een feestje voorzien voor de deelnemers en hun gasten. Uiteraard zullen Christos en Yannis ook daar spelen, maar er is ook muziek "uit blik" voorzien, zodat u ook uw dansen uit andere delen van Griekenland kunt opfrissen.

Het kleine maar knusse Art Base biedt een tentoonstellings- en concertruimte aan artiesten van verschillende disciplines. Sinds het prille begin staan er regelmatig bijzondere Griekse concerten op het programma. Geen grootschalige mega-concerten, maar ook niet per definitie allemaal kleine, opkomende namen. Het zijn Griekse concerten voor fijnproevers, die geen massale publiciteit nodig hebben, want goede waar prijst zichzelf.

Eind januari was er een concert met Griekse hedendaagse klassieke muziek en eerder op de maand hadden we al twee concerten en een muziekworkshop met Solon Lekkas en ensemble, met traditionele liederen van Lesbos en Klein-Azië. Het concert dat we hier bespreken situeert zich in dezelfde regio, het noordoostelijke Middellandse Zeegebied. Maar deze keer wordt er niet gefocust op de dorpsmuziek, maar eerder op de oude stadsmuziek die aan het einde van de negentiende eeuw en in het begin van de twintigste eeuw zo populair was in steden als Smyrna en Constantinopel, maar ook in Athene. In het Café Aman (dat die naam overigens pas kreeg toen het westerse "Café Chantant" naar Athene kwam overwaaien) traden professionele muzikanten op, vaak Grieken. Deze oosters klinkende muziek drukte later onmiskenbaar haar stempel op de evolutie van de Griekse stadsmuziek en meer specifiek op de rembetika -muziek. Maar ook op de Egeïsche eilanden en de Dodekanisos zijn er invloeden van deze muziek terug te vinden.

De oosterse Griekse muziek, ook wel bekend als de Smyrna stijl of Café Aman-stijl, bevat natuurlijk veel amanedes , de hartstochtelijke, haast smekende klaagliederen waarin de Turkse uitroep " aman " (vrij vertaald: genade) veelvuldig voorkomt. (Een staaltje hiervan kregen we twee weken terug op het concert van Solon Lekkas ). Maar de interculturele invloeden reikten veel verder dan dat. Alle havensteden in de Levant hadden destijds een kosmopolitisch karakter. De bevolking bestond voornamelijk uit Joden, Armeniêrs, Turken, Grieken en de zogeheten Levantijnen, afstammelingen van Europese immigranten, die elk hun eigen cultuur meebrachten, maar zich ook door elkaar lieten beïnvloeden. Het publiek in het Café Aman was al even divers als de bevolking zelf. In feite was het Smyrna van vóór 1922 een toonbeeld van een multiculturele samenleving waarin verschillende bevolkingsgroepen harmonieus naast en met elkaar leefden zonder echter hun eigenheid te verliezen.

De voor het genre toonaangevende instrumenten waren vooral de sandouri , de viool , de outi en het kanonaki . Toch zijn het niet die instrumenten die we op deze concerten te horen krijgen.

Uit diezelfde multiculturele samenleving ontstond namelijk nog een ander type van orkest: het Estoudiantina . Het eerste Estoudiantina-orkest ontstond in Smyrna aan het einde van de negentiende eeuw en bestond uit Griekse muzikanten. Net als de muziek in het Café Aman, was het Estoudiantina een mengvorm. In navolging van het Franse "Estudiantine", een kwartet dat oorspronkelijk bestond uit twee mandolines, een mandola en een gitaar, werd omstreeks 1898 het eerste "Smyrneïki Estoudiantina", een Estudiantine van Smyrna, opgericht. Aanvankelijk droeg het de naam "Ta Politakia", maar later werd het omgedoopt tot simpelweg "Smyrneïki Estoudiantina". De gebruikelijke melodieën kregen een meer Grieks karakter en ritme en werden van teksten voorzien. De Griekse muzikanten van het Estoudiantina kregen op hun beurt navolging en de liederen werden opgepikt door tenoren en koren. Een nieuwe verfijnde muziekvorm ontstond en de Estoudiantina-orkestjes schoten in Smyrna en Constantinopel als paddenstoelen uit de grond.

Op het vorige concert in januari , met voornamelijk dorpsmuziek uit Klein-Aziê en Lesbos, hadden we twee stichtende leden van het huidige orkest "Estoudiantina Neas Ionias" uit Volos op het podium: Andreas Katsigiannis en Kyriakos Gouventas. Op deze concerten horen we twee toonaangevende solisten-instrumentalisten en een vaste zanger van datzelfde Estoudiantina.

U hoort:

• Dimos Vougioukas (Δήμος Βουγιούκας), accordeon
• Theodoros of Thodoris Mermingas (Θοδωρής Μέρμηγκας), zang en gitaar
• Ioannis of Yannis Karamaniolas (Γιάννης Καραμανιώλας), contrabas

Dimos Vougioukas (of Vouyoukas) is niet alleen accordeonist van het Estoudiantina-orkest maar hij staat ook in voor de orkestraties. Hij speelde (onaangekondigd) mee in het begeleidingsorkest van Yorgos Dalaras in mei 2010 . Vougioukas en Karamaniolas spelen bovendien nog samen met twee Roemeense muzikanten in een ensemble dat "Gypsy Balkan Swing" heet. Gypsy Balkan Swing brengt volksmuziek en zigeunermuziek uit de Balkan, voornamelijk uit Roemenië en Bulgarije.

De zanger van dienst, Thodoris Mermingas, trad eveneens al vaker op met dit soort muziek. Zo bijvoorbeeld in de Palia Markiza in Athene in 2007, samen met nog twee andere zangeressen en met de groep Metron Ariston . De Palia Markiza biedt een podium aan groepen die vooral rembetika en Smyrna-muziek opvoeren. Maar hij zingt met een groepje muzikanten ook in kleinere muziekcafé's en taverna's, zonder microfoon. Dat zegt waarschijnlijk genoeg over de draagkracht van zijn stem. Met het Estoudiantina treedt hij ondertussen al 4 jaar op, naast andere grote zangers en zangeressen zoals Pandelis Thalassinos , Manolis Mitsias, Aspasia Stratigou, Glykeria ,... zelfs tot in het Megaron Mousikis in Athene. Hij is de broer van Nikos Mermingas, die bouzouki speelt, maar ook outi en politiko laouto . Deze laatste vergezelde Dalaras trouwens ook op zijn Encore Tour .

Het trio laat zich voor de gelegenheid Trio "Café Smyrne" noemen. Het is niet het eerste "Smyrna Trio" dat we bij ons op de podia zagen. In oktober 1997 hadden we, jawel, Kyriakos Gouventas, Yannis Alexandris en zangeres Mario te gast als Smyrna Trio in het programma "Rembetika: roots and fruits". In november 1998 waren ze er opnieuw, samen met Lizeta Kalimeri . In november en december 2002 werden Gouventas en Alexandris vergezeld van een andere zangeres, Sofia Papazoglou . Ze deden dat trouwens nog eens over in maart 2005 .

Over de immer aanwezige dualiteit tussen oost en west in de Griekse muziek leest u onder meer ook in onze Achtergrondrubriek , bij de Griekse onafhankelijkheid in onze geschiedenis van Griekenland .

De Vereniging Groningen-Griekenland is een gevestigde waarde, niet alleen in Groningen maar ook ver daarbuiten. Ze hebben een goed gevulde activiteitenkalender, waar uiteraard ook regelmatig muziek inzit.

Zo ook deze keer. Ze nodigen immers het "Grieks Leerorkest Vardaris" uit voor een net niet debuutoptreden.

Dit orkest staat inderdaad nog maar pas aan het begin van zijn carrière maar het kan wel bogen op de steun van een andere gevestigde waarde, namelijk Michiel Koperdraat , de oprichter en bezieler van alweer een andere gevestigde waarde, zijnde Ano Kato . Aan de workshops die hij regelmatig organiseert hebben al heel wat mensen een zware verslaving aan Griekse muziek overgehouden.

Het was ook onder impuls van Michiel Koperdraat dat Vardaris in april 2009 boven de doopvont gehouden werd. Een deel van de zeven leden (waaronder een zanger en een zangeres) spijkerden in het najaar van 2009 hun repertoire bij tijdens een workshop in Myrtos, een dorpje in het zuiden van Kreta (ten westen van Ierapetra). De vuurdoop kwam er met een eerste publieke optreden op 27 juni 2010, tijdens het Wereldfeest in Vries, een dorpje in het noorden van Nederland (ten zuiden van Groningen). De groep ontleent zijn naam aan de kille noordenwind die in de regio van Thessaloniki vanuit het noorden komt aanwaaien langs de vallei van de Vardar rivier, die officieel in het Grieks "Axios" heet.

De samenstelling van de groep is nog niet helemaal uitgekristalliseerd maar voor dit optreden ziet ze er als volgt uit:

• Katerina Georgopoulou: zang
• Tobias de Bruijn: zang
• Wim Rijnders: bouzouki en outi
• Albrecht Bastemeijer: viool en banjo-bouzouki
• Anke Wymenga: accordeon
• Menno Samplonius: gitaar
• Henk Scholte: santouri

Ze worden bijgestaan door Michiel Koperdraat : baglamas en zang.

Voorlopig speelt Vardaris voornamelijk rembetika en nisiotika . Ze zijn overigens nog op zoek naar iemand die zin heeft om klarinet of percussie voor zijn of haar rekening te nemen.

Het is alweer enkele jaren geleden dat Lycourgos Angelopoulos met zijn Byzantijns koor onze contreien aandoet. De laatste keer was (voor zover ons bekend) in oktober 2004 in Brussel, en voor de keer daarvoor moeten we helemaal terug tot in november 1998 . Wiskundigen onder u kunnen nu beginnen uitrekenen wanneer hij de volgende keer hierheen komt, de anderen grijpen de kans om hem deze maand mee te maken in Gent of Brugge.

Niet dat hij en zijn koor bang zijn van reizen, wel integendeel. Sinds hun oprichting in 1977 heeft het koor meer dan duizend concerten gegeven en daarbij hebben ze alle werelddelen aangedaan behalve Australië en Antarctica. Dat laatste is niet onlogisch, want ze zingen niet zomaar, ze zingen om de wereld kennis te laten maken met de rijkdom van de eeuwenoude Byzantijnse muziek en daar zijn pinguïns nu eenmaal minder van onder de indruk.

Deze muziek is eigenlijk de liturgische muziek van de Byzantijnse Orthodoxe Kerk. Zoals meestal wordt er zwaar gedebatteerd over haar oorsprong maar voor het gemak gaat men er meestal van uit dat ze even oud is als de Christelijke Kerk, dus tweeduizend jaar of twintig eeuwen. Volgens sommigen is dat een eeuw of vijf te veel, omdat de vroegste kerkvaders zich met hand en tand verzetten tegen wereldse verleidingen binnen de kerk. Er zou dus geen plaats geweest zijn voor zang en muziek. Maar volgens de overlevering zouden de engelen al bij de geboorte van Christus een hemels gezang hebben laten horen, dus zo des duivels kan het allemaal niet geweest zijn. En er zijn hymnen bewaard die uit de tweede eeuw zouden stammen. Als dat klopt dan moeten er maar één of twee eeuwen af...

Ook over de evolutie die deze muziek in de loop van die 15, 18 of 20 eeuwen onderging is het laatste woord nog niet gezegd. Zelfs binnen een van nature conservatieve omgeving als een Kerkgemeenschap zijn er toch behoorlijke verschuivingen geweest, maar de monniken hadden destijds hun handen meer dan vol met het nauwgezet overschrijven van de codexen en niemand heeft er aan gedacht om de muzikale evolutie op te tekenen ten behoeve van het nageslacht.

Dat monnikenwerk heeft Lycourgos Angelopoulos dan maar ter hand genomen. Hij doet onderzoek, onder meer in de archieven met oude manuscripten, en probeert zo te reconstrueren wat er precies gebeurd is. Daarnaast probeert hij ook de Byzantijnse muziek te zuiveren van de Westerse invloeden, die er "recent" ingeslopen zijn (maar "recent" met kerkelijke maatstaven gemeten betekent algauw een paar eeuwen). Dat zuiveren doet hij niet uit purisme maar gewoon uit wetenschappelijke overwegingen, en ook omdat hij vindt dat de Byzantijnse muziek ook zonder de westerse "verfraaiingen" een volwaardige kunstvorm is, die een reconstructie zeker de moeite waard maakt.

Dat hij geen fanatieke purist is blijkt ook uit zijn samenwerking met - onder meer - de Franse musicoloog Marcel Pérès (°1956), die zelf met zijn CIRMA ("Centre Itinérant de Recherche sur les Musiques Anciennes") onderzoek doet naar "het muzikale geheugen van West-Europa en het Middellandse-Zeegebied". Angelopoulos helpt hen om de Byzantijnse invloeden op die muziek boven water te krijgen. Hij en zijn koor zijn dan ook vaak de gasten van het koor "Organum" van Pérès. Op die manier willen beide wetenschappers, elk op zijn terrein, het resultaat van hun onderzoek aan een groter publiek kenbaar maken.

Wat je als publiek dan wel niet beseft is de hoeveelheid engelengeduld die er voor dit werk nodig is, en hoezeer elk detail belangrijk is, zelfs het kleinste. Zo kan Pérès bijvoorbeeld een heel boek schrijven over de invloed van de lessenaar op de muziek. Het mag raar klinken, maar volgens hem maakt het wel degelijk verschil of je een tekst zingt vanaf een moderne, kleinere partituur, of dat je diezelfde tekst zingt vanaf grote vellen perkament, samengebonden tot een enorm boek waaronder een hedendaags elegant lessenaartje zou bezwijken. En bovendien: hoe groot was de afstand tussen het blad en de ogen van de zanger? Hoe vaak moest hij het blad omdraaien, en op welke plaatsen in het lied? En dan heeft Pérès het nog niet eens over het verschil in notatie van de muziek. Bij de transcriptie van de oude naar een hedendaagse notatie gaat altijd wel iets verloren, maar hoeveel precies? En de invloed van de omgeving, want uiteraard klinkt muziek anders in een concertzaal dan in een kerk. Het is met dergelijke dingen dat ook Angelopoulos zich bezig houdt.

Lycourgos Angelopoulos werd geboren in 1941 in Pyrgos, op de Peloponnesos. Hij kreeg zijn eerste muziekles van zijn oom Takis Angelopoulos, die procantor (voorzanger) was met een reputatie die tot in Athene reikte. Later studeerde hij rechten in Athene maar dat combineerde hij met een opleiding Byzantijnse muziek bij de bekende Simon Karás . Daar bleef hij elf jaar, van 1971 tot 1983. Tussendoor behaalde hij nog een paar diploma's aan allerlei conservatoria, o.a. in Thessaloniki. Hij brengt de theorie ook in de praktijk en hij houdt zijn kennis daarbij niet voor zichzelf. In 1977 richt hij bijvoorbeeld zijn - intussen wereldberoemde - Byzantijns koor op. In 1983 sticht hij een afdeling Byzantijnse studies aan het Skalkottas Conservatorium in Patísia (ten noorden van Athene). Hij geeft daar, en in het Filippos Nakas Conservatorium, zelf ook les. Binnen het kader van zijn Byzantijns koor begint hij met een kinderkoor voor Byzantijnse muziek. Hij gaat werken voor de ERT (de Griekse staatsradio en -televisie). Hij sluit aan bij talloze orkesten en koren. Hij werkt mee aan plaatopnamen van Byzantijnse muziek in binnen- en buitenland...

Niet iedereen is even enthousiast over zijn activiteiten. In 1983 komt hij bijvoorbeeld in aanvaring met de oversten van de Agia Irini kerk in Athene, die het niet eens zijn met zijn opvattingen over de Byzantijnse muziek. Angelopoulos laat zich niet onbetuigd: hij verdedigt zijn visie met vuur, hij schrijft bijdragen in kranten en tijdschriften en hij houdt overal lezingen, tot zijn critici door de bocht gaan. Toch was niet iedereen overtuigd: in 1997 kwam hij nogmaals onder verbaal spervuur te liggen, deze keer van een toen 74-jarige, ervaren en - tot dan - alom gerespecteerd procantor, Vasilis Katsifís (°1923). Deze en enkele medestanders verweten Angelopoulos dat hij alle tradities overboord gooide totdat er niets overbleef van alles wat zij geleerd hadden. Angelopoulos repliceerde met zijn gekende argument dat zij een verwesterde zangstijl aangeleerd hadden, maar deze keer lieten ze niet af. De zaak escaleerde en het kwam in 2001 zelfs tot een rechtzaak, met als gevolg dat de eerbiedwaardige heren veroordeeld werden wegens laster en eerroof, en een boek van hen moest uit de handel genomen worden. Toch bleven ze zich inzetten voor wat zij beschouwden als de redding van een bedreigd erfgoed. Ze richtten een vereniging op en begonnen met een tijdschrift. In 2007 kwam er nog maar eens een scherpe aanval op Angelopoulos, deze keer anoniem. Ze beriepen zich op de vrijheid van meningsuiting, wat Angelopoulos droogjes counterde met de opmerking dat ze, in naam van diezelfde vrije meningsuiting, dan wel probeerden om een school voor Byzantijnse muziek te laten sluiten omdat die een volgens hen verderfelijke leer zou verkondigen. De strijd is nog altijd niet gestreden. Ze wordt tot op het Internet uitgevochten en er worden regelmatig bitsige woordenwisselingen gehouden tussen voor- en tegenstanders van beide kampen, en zoals gebruikelijk wordt daarbij niet altijd evenveel belang gehecht aan inhoudelijke of ter zake doende argumenten.

Toch zijn de reacties op Angelopoulos doorgaans positief - en dat is zwak uitgedrukt. In 1994 wordt hij door patriarch Batholomeus bedacht met een eretitel die neerkomt op "Opper-voorzanger van de Orthodoxe Kerk". Daar blijft het niet bij, want kerkelijke én wereldse leiders staan min of meer in de rij om hem allerlei eretekens op te spelden: de patriarch van Jeruzalem, de Orthodoxe Kerk van Finland, de metropoliet van Patras, ... en van de Griekse president krijgt hij in 2004 het "Zilveren Kruis in de Orde van de Feniks".

Aan de lijst van zijn publicaties en zijn plaatopnamen is geen beginnen aan, dus die slaan we over.

Ook de lijst van bekende artiesten, die aan het begin van hun carrière door zijn handen zijn gegaan, is ellenlang. Zowat iedereen die vandaag de dag iets te betekenen heeft op het gebied van Byzantijnse muziek heeft bij hem op de schoolbanken gezeten. Maar deze muziek heeft raakvlakken met, en invloeden op, zowat alle andere muzieksoorten waar Griekenland zo rijk aan is, en het is niet ongewoon dat uitblinkers in die andere richtingen een diploma Byzantijnse muziek op zak hebben. En onder die diploma's staat vaak de handtekening van Lycourgos Angelopoulos. Onder diegenen die intussen al naamsbekendheid in de Lage Landen hebben verworven vinden we bijvoorbeeld Katerina Papadopoulou en Christos Tsiamoulis. Ongetwijfeld zijn er nog anderen en zullen er nog velen volgen.

Tussen dat alles door reist Angelopoulos onverdroten de wereld rond met zijn koor. Ze hebben intussen al meer dan ... duizend optredens achter de rug en nu doen ze er daar nog eens twee bij. Op uitnodiging van de Orthodoxe Parochie van Brugge komen ze voor twee optredens naar België, met zeventien zangers.

Na een "winterslaapje" van amper enkele weken is Vinylio er weer, deze keer opnieuw in hun vertrouwde omgeving, de Art Base in Brussel.

Vinylio heeft intussen een geslaagd optreden in Noord-Nederland achter de rug (in november 2010 ), met daarna nog enkele concerten in de Art Base, en de Art Base zelf heeft het jaar 2011 op spectaculaire manier ingezet, met drie uitzonderlijke optredens: traditionele muziek van Lesbos en Klein-Azië , Grieks hedendaags klassiek en oude stadsmuziek van Smyrna en Constantinopel .

Nu zitten ze allebei dus weer in rustiger vaarwater, al is een concert van Vinylio natuurlijk niet iets om bij in slaap te vallen. Iedereen die hen al heeft meegemaakt zal kunnen beamen dat ze vol vuur en overgave spelen en dat ze omzeggens niet te stoppen zijn. Vandaar dat ze in de Art Base telkens weer op een trouw publiek kunnen rekenen.

De bezetting ziet er deze keer wat minder vertrouwd uit:

• Yannis Sarris (zang en peervormige bouzouki )
• Maria Spyroglou (zang, baglamas en defi )
• Renaud Crols (viool)
• Renaud Dardenne (gitaar)

De vaste gitarist, Christos Sarantidis, zal niet aan dit optreden deelnemen. Hij vertoeft momenteel in een andere "vertrouwde omgeving", in Griekenland. Hij wordt rijkelijk gecompenseerd door niet één, maar twee bijkomende muzikanten. De jonge Belgische violist Renaud Crols speelt in verschillende ensembles, van jazz tot klassiek. Hij heeft ook al een pak ervaring op zak met zigeunermuziek uit Roemenië en de Balkan. Samen met de gitarist Renaud Dardenne speelt hij in een kwintet dat zich toelegt op de jazz manouche van Django Reinhardt.