De veelzijdige Kretenzische lyra-speler Stelios Petrakis was al eerder in België en zelfs meermaals in Gent.

In januari 2009 speelde hij met zijn groep in De Centrale samen met de legendarische Yorgis Xylouris . In maart 2011 boekte De Centrale hen opnieuw. En alsof dat al niet genoeg was, kwamen Stelios Petrakis en Yorgis Xylouris niet alleen, ze brachten tot ieders verbazing ook Yorgis Manolakis en Zacharias Spyridakis mee. Onder de naam " The Cretan Music Quartet " zaten vier zwaargewichten van de Kretenzische muziek samen op één podium en dat zal men in Gent geweten hebben. Omwille van het grote succes werd er zelfs uitgeweken naar De Bijloke en ook daar was het Kraakhuis, de enige nog beschikbare zaal op dat moment, al snel volgelopen. En al even snel daverde dat Kraakhuis op haar grondvesten. Het was onmogelijk om bij al dat muzikaal talent onberoerd te blijven. Zelfs de koelste West-Europese kikkers onder ons kregen een Kretenzische energiestoot van jewelste en voelden het overal kriebelen.

Stelios Petrakis is iemand die altijd weer verrast, zoveel is zeker. De ene keer is hij ingetogen, een andere keer helemaal uitbundig. Soms omringd door uitstekende zangers, dan weer louter instrumentaal, in volle bezetting, met vier, met drie, met twee of zelfs alleen. Maar steeds doet hij zijn ding in opperste concentratie en hij blijft er bescheiden bij.

Voor dit concert komt Stelios Petrakis met zijn trio waarmee hij in 2011 het instrumentale album "Μαύρα φρούδια" ( Mavra Froudia , Zwarte wenkbrauwen) opnam en hij brengt bovendien Maria Simoglou mee. Ook Maria Simoglou liet hier al meer dan eens van zich horen. In november 2012 was zij nog samen met Stratis Psaradellis in de Brusselse Art Base.

Op het programma staan nummers uit "Mavra Froudia" waarbij hij in dialoog treedt met andere instrumenten, culturen en invloeden van rond de Middellandse Zee. Meer informatie over dit album vindt u ook op onze maart 2011-pagina . We kunnen daar nog aan toevoegen dat u de "φρούδι" uit de titel tevergeefs in de courante woordenboeken zult zoeken. Het is een oude vorm die zou teruggaan op het Dorische dialect uit de Oudheid, maar die intussen ook op Kreta werd verdrongen door het moderne woord voor wenkbrauw, en dat is "φρύδι" (frídi).

Maria Simoglou zingt ter afwisseling een aantal traditionele Griekse liederen.

Bezetting :

• Stelios Petrakis : Kretenzische lyra , laouto , lavta
• Efrén López: draailier, ud , rebab , kopuz , luit
• Miriam Encinas Lafitte: percussie
• Maria Simoglou : zang

Blijkbaar wordt Bijan Chemirani (percussie) voor dit concert vervangen door Miriam Encinas Lafitte.

Het Roosendaals Grieks Ensemble Omonia bestaat inmiddels al 28 jaar en daar waar andere verenigingen na verloop van tijd hun ledenaantal gestaag zien afnemen, slaagt het ensemble er wonderwel in om steeds nieuwe instrumentalisten aan te trekken. Toegegeven, na de geslaagde viering van hun 25-jarige bestaan in 2010 werd het wat stil rond het ensemble. Maar het publiek had er zeker niet genoeg van. Op het najaarsconcert vorig jaar in Roosendaal moesten er op het laatste moment nog stoelen bijgeschoven worden, zo talrijk was het publiek opgekomen. Omonia oefent dan ook voortdurend nieuwe liederen in en investeert in nieuwe arrangementen, wat helemaal niet zo vanzelfsprekend is. Na verloop van tijd resulteert dit in een zeer uitgebreid repertoire van kunstliederen tot lichtere populaire liederen en daarbij beperken zij zich niet tot één componist. Getuige hiervan is het programma van het najaarsconcert van vorig jaar, zie onze november 2012 pagina .

Dit najaarsconcert is niet anders. " O métikos ( Le Métèque )" van Georges Moustaki bracht het ensemble vorig jaar al, maar na het overlijden van Georges Moustaki eerder dit jaar kon het lied natuurlijk ook op dit concert niet ontbreken.

Het Atheense groepje "Dithen" (Δήθεν) komt naar Brussel voor twee concerten met de muziek waarin ze al bijna twintig jaar gespecialiseerd zijn: de rembetika , met vooral dan de rembetika van de jaren '30 van de vorige eeuw. Ze verdiepen zich ook in de traditionele muziek uit Klein-Azië, de muziek van de Estoudiantines , de orkesten ontstaan in Smyrna en later ook in Constantinopel, en de traditionele muziek van de Griekse eilanden. En uiteraard zijn er verbanden tussen al deze muziekstijlen. Daardoor is het moeilijk om een etiket op hun repertoire te kleven. Soms spelen ze rembetika , maar een andere keer worden ze ondergebracht bij de traditionele muziek.

Als dit een Engelstalige website was, dan zouden we de naam van het groepje kunnen vertalen als "the pretenders" , maar nu moet u het stellen met de letterlijke vertaling naar het Nederlands, en dat is zoiets als "de zogenaamden". Het was ons aanvankelijk niet helemaal duidelijk waarom deze naam gekozen werd. Ze zijn natuurlijk wel enkele generaties jonger dan de "echte" muzikanten van wie ze de muziek bestuderen en levend houden, maar verder kun je ze allerminst "pseudo" noemen. We hadden een vermoeden dat de naam misschien geïnspireerd was op de baanbrekende plaat uit 1979 van Nikos Xydakis en Manolis Rasoulis,voornamelijk gezongen door Nikos Papazoglou , " Ta Dithen ", maar helemaal zeker waren we niet. Later, op het concert, bleek ons vermoeden te kloppen. Meer over deze historische plaat leest u in de biografie van Nikos Xydakis en die van Nikos Papazoglou .

Het groepje ontstond in 1994, toen een aantal jonge muziekliefhebbers gingen studeren aan de "Athens University of Economics and Business" . Dat is een respectabel instituut met een internationale reputatie, en de diploma's worden er niet zomaar weggegeven, maar toch vonden de jongelui nog tijd om over muziek te praten. Van het één kwam het ander en ze besloten om een groepje te vormen dat op zoek zou gaan naar de wortels van de rembetika .

De jaren '30 zijn inderdaad de beginjaren van het genre en de oorspronkelijke invloeden zijn nog duidelijk aanwezig. Dat is goed te merken aan de verschillende "ondersoorten" die er binnen de rembetika uit die tijd te onderscheiden vallen. Enerzijds is er datgene wat later de "Smyrna-stijl" zou gedoopt worden, een stijl die zelf een mengvorm is van de stadsmuziek uit de steden van Klein-Azië (met veel westerse invloeden) en van de dorpsmuziek van het omringende platteland (met oosterse invloeden). Anderzijds is er de rauw aandoende "Piraeus-stijl", die na de bevolkingsuitwisseling van 1922 ontstond toen professionele muzikanten uit Klein-Azië overkwamen en noodgedwongen mee gingen spelen met de plaatselijke amateur-muzikanten, die zelf een heel eigen stijl hadden waarvan men nog steeds niet goed weet waar die vandaan kwam en wat die precies inhield.

Dat is in een notendop het werkterrein dat "Dithen" voor zich afbakende. Sinds de oprichting in de lente van 1994 zijn er al bijna twintig jaren vervlogen en het groepje heeft zich in die tijd een stevige reputatie opgebouwd.

Als goede (?) economen voerden ze een tweesporenbeleid dat op twee verschillende markten gericht was. Enerzijds speelden (en spelen) ze in de talloze rembetika -clubs die de Griekse hoofdstad rijk is (of rijk was, want ook hier heeft de crisis flink huisgehouden). Het is dan interessant om in hun biografie te zien hoe ze van de meer obscure clubjes doorgroeiden naar de meer gerenommeerde, zoals de Karavani, de Ennea Ogdoa, de Tzivaeri, de Chilies ke Duo Nichtes enzovoorts. Dat zegt niet zozeer iets over een toename van hun capaciteiten (want ook in de "obscure" tentjes kom je zonder talent niet op het podium) maar wel over de toename van hun "zichtbaarheid" (want in die grotere clubs kom je doorgaans niet op het podium als je niet een minimum aan publiek kan genereren). Soms had "Dithen" de podiumplaats weliswaar te danken aan een samenwerking met een publiekstrekker als Yannis Lembesis, maar ook dat is niet zonder betekenis, want dergelijke mensen laten zich niet door eender wie begeleiden.

Een tweede markt waar ze zich op richten zijn de feesten en festivals, die er overal in Griekenland plaatsvinden. Dat seizoen begint zowat na Pasen en het loopt door tot in de herfst, en het is dus perfect te combineren met de clubs, die vooral in de winter operationeel zijn. Maar om te kunnen combineren moet je natuurlijk wel gevraagd worden op die feesten en festivals, en ook dat lijkt vrij aardig te lukken. Meer nog, ze hebben zelfs een aantal "vaste klanten", in de vorm van verenigingen die hen elk jaar opnieuw vragen om hun feest te komen spelen. Dat zou het bestuur van die verenigingen uiteraard niet doen als het groepje niet voldeed, want dan zouden ze de leden over zich heen krijgen.

Ook in deze "markt" lijkt hun reputatie steeds verder uit te deinen, en dat terwijl ook hier de crisis hard toeslaat. Veel van die festivals werden vroeger immers georganiseerd door steden en gemeenten, maar die hebben geen geld meer. Soms springen er dan plaatselijke sponsors in de bres, maar ook dat wordt steeds moeilijker, nu er elke maand duizenden bedrijven overkop gaan.

Dat neemt niet weg dat "Dithen" onlangs, in juni 2013, mocht deelnemen aan een groots opgezet festival dat georganiseerd werd door het stadsbestuur van Ilion, een voorstad ten westen van Athene die vroeger Nea Liósia heette. Al dan niet geïnspireerd door de gemeenteraadsverkiezingen (die in de lente van volgend jaar zullen plaatsvinden) probeerde men de plaatselijke economie wat aan te zwengelen. De winkels bleven open zolang het festival duurde, dus tot het ochtendgloren, en vanwege de crisis was er overal voor koopjes gezorgd. Om de kooplustigen te lokken waren er allerlei nevenactiviteiten voorzien, zoals een boekenbeurs, een filmfestivalletje, een schaakwedstrijd, en een Karagiozis theater. Uiteraard was er ook veel muziek, met verschillende podia. Op één daarvan traden Dimitris Bassis en Lavrendis Machairitsas op, niet van de minsten dus. En ook op het podium waar Dithen mocht optreden hadden ze goed gezelschap: vóór hen was het de beurt aan Petroloukas Chalkias , de bekende Epirotische klarinetspeler.

Het illustreert meteen ook waar "Dithen" en hun muziek doorgaans gesitueerd worden, en dat is eerder bij de traditionele muziek, de hoek dus waar de rembetika oorspronkelijk vandaan komt. Ze worden in Griekenland trouwens vaak aangekondigd als een "muzikaal ensemble van traditionele instrumenten", en bijna nooit als een " rembetika -ensemble" zonder meer. Bij dat laatste denkt de modale Griek immers eerder aan de naoorlogse variant van de rembetika , terwijl Dithen zich meer op de voorloper daarvan toelegt.

Er zijn ook nog andere aanwijzingen dat ze met hun research op dit terrein ernstig genomen worden. Zo organiseerde het prestigieuze Benaki Museum vorig jaar onder de titel "Twice a stranger" een tentoonstelling over de vluchtelingen uit Klein-Azië. De "Megali Katastrofi" was toen precies negentig jaar geleden en dus wilde men het niet bij een "gewone" tentoonstelling houden. Anderzijds zit ook het Benaki museum krap bij kas. Verschillende medewerkers kregen al noodgedwongen ontslag en de meeste projecten worden geschrapt wegens geen geld. Daarom kwam de directie met een origineel idee: het museum beschikt over een eigen restaurant en daar werden authentieke recepten uit de Klein-Aziatische keuken geserveerd. Voor de gepaste muzikale omkadering van dit gastronomische gebeuren zorgde ... Dithen.

En toen het al even prestigieuze Nationaal Museum (officieel de "Istoriki ke Ethnologiki Eteria tis Ellados") in oktober vorig jaar, in samenwerking met de Vereniging van Smyrnioten, een avond organiseerde met muziek en zang uit Smyrna, was het opnieuw Dithen die daarvoor gevraagd werd.

En een jaar eerder, in juli 2011, mochten ze zichzelf en hun werk komen voorstellen in het kader van de concertenreeks die georganiseerd wordt door het Melmoke, het muziekinstrumentenmuseum in de Plaka in Athene. Ook daar kom je niet aan bod als je werk niet ernstig genomen wordt.

En dat zijn niet de enige referenties uit die hoek die het groepje kan voorleggen. In hun biografie wijzen ze met gepaste trots op hun samenwerking met bekende en gerenommeerde onderzoekers van de rembetika -muziek, zoals Panos Savvópoulos , Nikos Politis en Panayotis Kounadis .

Eén en ander resulteerde in 2008 in hun eerste cd, en opnieuw is het tekenend dat die niet verscheen bij één van de vele alternatieve Griekse labels die jong talent een kans willen geven, maar wel bij Legend, een gevestigde maatschappij die weliswaar niet zo commercieel is als de hele grote merken, maar die anderzijds toch ook niet meteen een liefdadigheidsinstelling genoemd kan worden. Zij zagen dus kennelijk brood in Dithen, zelfs in deze barre tijden.

Die cd heet "Γλυκειάς Αυγής Αντάμωμα" (Glikias Avgis Andamoma, Afspraak bij zoete dageraad). Er staan niet minder dan 19 "onbekende" nummers op van bekende, minder bekende en nagenoeg onbekende componisten uit de beginperiode van de rembetika .

Zoals dat wel vaker gebeurt is dat van die "onbekende nummers" misschien lichtjes overdreven, maar het moet gezegd: "mainstream" zijn ze beslist niet. Het is duidelijk dat de jongens en het meisje van "Dithen" de platgetreden paden zoveel mogelijk gemeden hebben, en ook dat ze met kennis van zaken gekozen hebben.

Op de cd staat bijvoorbeeld werk van overbekende componisten, zoals Markos Vamvakaris , Panayotis Toúndas of Yorgos Mitsakis, maar het gaat dan telkens wel om nummers die zelden te horen zijn. En ze hebben nog een andere toegevoegde waarde: ze dragen duidelijk het stempel van hun schepper en zijn dus onmiddellijk herkenbaar.

Voor andere namen op de cd moet u al van goeden ( rembetika ) huize zijn om ze meteen te kunnen situeren. Met Vangelis Papazoglou , Kostas Skarvelis en Yannis Dragatsis valt het misschien nog wel mee, zeker als we er bij vertellen dat de laatste beter bekend staat als Ogdondakis, maar kunt u ook meteen Iákovos Montanaris, Minás Portokális of Kostas Karípis thuisbrengen?

Dat zal allicht beter lukken met enkele van de gastzangers die bereid gevonden werden om aan de cd mee te werken. Panayotis Lálezas en Yannis Lembésis bijvoorbeeld zijn toch wel bekende en gevestigde waarden.

De raakvlakken tussen de prille rembetika en de dorpsmuziek worden daarnaast prima geïllustreerd door enkele traditionele nummers die zowel in de rembetika als op de cd van Dithen een plaatsje kregen.

De cd werd goed onthaald bij publiek en pers en bovendien - allicht dank zij het gewicht van platenmaatschappij Legend - vond ze ook haar weg naar de radiostations. Dat alles maakte dat de jongens (en het meisje) van Dithen ook buiten kennerskringen (nog) meer zichtbaarheid kregen. Voor zover ons bekend is hun debuut in de Art Base meteen ook hun eerste buitenlandse optreden, en op die manier is het alweer een volgende stap in een veelbelovende carrière.

Voor die concerten wordt het podium ingenomen door de volgende muzikanten:

• Viví (Paraskevi) Voutselá (Βιβή Βουτσελά) : zang, percussie
• Yannis Karamanis (Γιάννης Καραμάνης): gitaar, laouto , zang
• Nikos Mourgelás (Νίκος Μουργελάς): kanonaki , bouzouki , baglamas
• Pantelis Agioutandis (Παντελής Αγιουτάντης): viool

De bezetting van Dithen is in de loop der jaren wel wat gewijzigd, maar de harde kern is al geruime tijd stabiel gebleven. Die bestaat uit de drie eerstgenoemde muzikanten, die zich dan laten versterken door één of meerdere losvaste medewerkers. De keuze van die laatsten wordt niet alleen bepaald door hun beschikbaarheid, maar uiteraard ook door het programma dat er van de groep verwacht wordt. Dat is anders voor een vereniging van Smyrnioten dan voor een avond in een rembetika -club, en dat vertaalt zich dan ook in een andere bezetting.

Als ze bijvoorbeeld een santouri nodig hebben, dan bellen ze het nummer van Stavroula Spanoú (Σταυρούλα Σπανού, °Athene 1985). Die kreeg al op haar achtste levensjaar les op santouri van de befaamde Nikos Kalaïtzís (beter bekend als Bindagialas). Later studeerde ze naarstig verder bij andere zwaargewichten als Nikos Grapsas en Christos Tsiamoulis, met als gevolg dat ze een hele reeks diploma's van universiteiten en conservatoria op zak heeft. Sinds 2002 geeft ze zelf les aan de Muziekschool van Attika en recent deed ze daar nog de Voorzangersschool in Athene bij. Ze speelde een tijdje in het befaamde ensemble " Eptasimo ", opgericht door de al even befaamde klarinettist Vangelis Papanastasiou (in mei 2011 in Brussel op het groots opgezette feest van de Epiroten). Ondanks dit alles vermeldt ze ook haar samenwerking met Dithen erg nadrukkelijk in haar cv , en dat is beslist niet alleen omdat ze meewerkte aan hun cd "Glikiás Avgís Andamoma"...

Een santouri zal er in Brussel niet bij zijn, maar een viool dus wel.

De violist die hen op deze concerten zal bijstaan, Pantelis Agioutandis (Παντελής Αγιουτάντης, °Sifnos 1984), begon al op zijn veertiende viool te leren in de school van Aristidis Moschos en later kreeg hij aan het conservatorium van Athene les van niemand minder dan Kyriakos Gouventas. Het is dan geen wonder dat hij al enkele jaren verbonden is aan het gerenommeerde theater van Dora Stratou , waar hij de dansgroepen begeleidt.

Omdat een viool voor dit soort muziek toch wel redelijk onmisbaar is heeft Dithen nog andere violisten in hun telefoonboekje staan, met als gemeenschappelijk kenmerk dat ze goed zijn.

Eén van hen is bijvoorbeeld Dimitris Kazanis, jong maar getalenteerd, met zowel een klassieke als een traditionele opleiding, die even vlot met gitaar, cello en piano overweg kan als met zijn viool. Hij zou naar het schijnt over een "absoluut gehoor" beschikken, het (eerder zeldzame) vermogen om tonen muzikaal te kunnen benoemen zonder eerst een referentietoon te hebben gehoord.

Een andere vaste violist van Dithen was de betreurde Hector Kosmas , die in maart 2012 onverwachts overleed, amper 46 jaar oud, en die zijn encyclopedische kennis van oude rembetika -opnames mee in het graf nam. Zoals bekend speelde hij onder meer in het ensemble van Katerina Tsiridou , waarin soms ook Nikos Mourgelás van Dithen te vinden was. Het is een kleine wereld, inderdaad.

Voor zover nodig: het feit op zich, dat Dithen op dergelijke mensen kan rekenen om hun rangen te vervoegen, is misschien toch wel de zoveelste indicatie dat ze lang niet slecht zijn...

Eén enkele kanttekening moeten we misschien toch maken, zodat u met de juiste verwachtingen naar deze concerten gaat, en dat is deze: met hun (bijna) twintig jaar podiumervaring zijn de muzikanten van Dithen toch wel ervaren entertainers te noemen. Dat betekent dat ze op hun gewone optredens niet alleen "onbekend" materiaal spelen, zoals dat van hun cd, maar uiteraard ook alles wat het publiek vraagt, dus ook de populaire "evergreens". In Brussel zullen ze tegenover een publiek zitten dat ze niet gewend zijn. Het is dan te hopen dat ze niet bezwijken voor de verleiding om die op hun hand te krijgen met allemaal overbekende liedjes, en dat ze er toch ook wat van die "onbekende" nummers doorheen zullen doen, zodat ook kenners er wat aan hebben. Anderzijds: als ze het (allicht overwegend Griekse) publiek in de Art Base enthousiast kunnen krijgen met een boel meezingers, dan wordt het op zijn minst een sfeervolle avond. Dat is nog altijd beter dan het alternatief, een avondje reclame kijken op tv.

Na een eerste optreden in de Art Base, in maart 2013 , staat de Griekse singer-songwriter Panos Gourgiotis (Πάνος Γουργιώτης) daar opnieuw op de planken, maar dan met een nieuw programma. Hij wil immers met een reeks voorstellingen hulde brengen aan de mensen die hem inspireren. Daarom was zijn vorige optreden gewijd aan Manos Hadjidakis , en deze keer is Thanos Mikroutsikos aan de beurt, samen met Nikos Kavvadias die de teksten leverde waar Mikroutsikos de muziek bij schreef.

Wij maken het ons voor één keertje wel heel gemakkelijk, we verwijzen u gewoon door naar onze eerdere artikeltjes.

Over Panos Gourgiotis zelf schreven we immers al het één en ander toen hij de eerste keer naar de Art Base kwam, in maart 2013 (en inmiddels hebben we die informatie ondergebracht in onze biografie van hem ).

En over de muziek die hij deze keer brengt schreven we al uitgebreid op onze december 2010 pagina. In die maand kwam Thanos Mikroutsikos namelijk in hoogsteigen persoon naar Brussel. Dat was in het kader van het "Kavvadias-jaar" en een groot deel van het programma was dan ook aan deze dichter gewijd, meer bepaald aan de muziek van "Stavros tou Notou" (Zuiderkruis), de plaat die in 1979 verscheen en bijna vijfendertig jaar en één miljoen exemplaren later nog steeds als een mijlpaal binnen de Griekse muziekgeschiedenis overeind staat.

Kerspit vzw biedt eenieder de kans om op vrijdag in het Groot Begijnhof van St. Amandsberg bij Gent in een rustig kader een gezellig praatje te slaan, met een hapje of een drankje erbij. Vaak vindt er iedere laatste vrijdag van de maand in de grote zaal een voorstelling plaats, een optreden of een voordracht, wat dan weer een mooie aanleiding vormt tot een gemeenschappelijk gespreksonderwerp.

Vorig jaar in maart 2012 werd bij zo'n gelegenheid Antoine Légat uitgenodigd om een discussie op gang te trekken over de evolutie van de Griekse muziek tijdens de Twintigste Eeuw.

Deze maand staat hij er opnieuw met een lezing en luistersessie over de Griekse kunstliederen, de éndechna . Uiteraard komen de twee grote pioniers van het genre, Mikis Theodorakis en Manos Hadjidakis , volop aan bod, maar er zijn nog tal van andere - minder voor de hand liggende - componisten die de fakkel overnamen. Bij kunstliederen zijn bovendien de teksten minstens even belangrijk dan de muziek, waardoor automatisch ook de grote (Griekse) dichters en tekstschrijvers een cruciale rol spelen.

Antoine Légat streeft niet naar volledigheid of een droge opsomming van muziekhistorische feiten, hij probeert zijn publiek eerder te raken met passages en anekdotes die hem zelf in de eerste plaats hebben beroerd en vooral met heel veel muziek.